Nghệ Thuật Bảo Quản Sách Khỏi Tình Trạng Ẩm mốc, Ố vàng

Nghệ Thuật Bảo Quản Sách Khỏi Tình Trạng Ẩm mốc, Ố vàng

Một trong những sự kiện mang tính bước ngoặt trong lịch sử sách vở cũng như văn minh nhân loại chính là sự suy tàn của Thư viện Alexandria. Theo nhiều giai thoại, cuộc tấn công của Julius Caesar vào thành phố đã dẫn đến một trận hỏa hoạn thiêu rụi toàn bộ thư viện, trong khi đó, một số nhà sử học lại cho rằng, sự suy tàn của thư viện diễn ra một cách tiệm tiến, và rất có thể đến từ nguyên nhân thiếu cẩn trọng trong bảo quản sách vở.

Dù sự thật ra sao, sự kiện này đã để lại một bài học quan trọng, đó là, sách vở không chỉ là kho tàng tri thức phong nhiêu mà còn là những di sản rất mong manh, dễ thương tổn, nhất là khi thiếu những phương pháp bảo quản thích hợp cũng như ý thức bảo tồn từ cộng đồng.

Những nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật bảo quản sách

“Người không biết lo xa, ắt sẽ phải buồn gần”. Với người chơi sách, bảo quản sách không chỉ là việc phải làm mà còn là một thú vui khi lật giở từng trang sách, kiểm tra tình trạng và tận hưởng sự hài lòng với thành quả bảo dưỡng của mình. Dưới đây là những đúc kết từ những nhà sưu tầm sách chuyên nghiệp, giúp bạn lưu trữ và truyền lại cho hậu thế những di sản tinh thần của mình.

Lựa chọn không gian trưng bày phù hợp

• Không gian thoáng mát, khô ráo: Như đã nhắc ở trên, độ ẩm và nhiệt độ môi trường là kẻ thù lớn nhất của sách. Do vậy mục tiêu là duy trì nhiệt độ và độ ẩm thư phòng thấp nhất có thể, lý tưởng là từ 18-22°C với độ ẩm dưới 60% để đạt hiệu quả chống mối mọt hay sách bị mốc. 

• Tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp: Tia UV và nhiệt độ từ ánh sáng mặt trời có thể làm giấy bị phai màu và giòn đi theo thời gian, nhất là những dòng sách có tuổi đời lâu năm. 

• Ưu tiên dùng các loại tủ gỗ cao cấp hay tủ sắt : Với cấu trúc đặc, các loại gỗ cao cấp giúp bạn khắc phục tình trạng ẩm mốc hay mối mọt một cách triệt để, đồng thời gia tăng tính thẩm mỹ cho không gian sách. Ngoài ra tủ sắt cũng là một lựa chọn kinh tế hơn mà vẫn đảm bảo chức năng bảo quản sách.

• Cân nhắc sử dụng loại tủ có kính bảo vệ : Không chỉ giúp khắc chế những thay đổi và tác động từ môi trường, lớp kính cũng bảo vệ sách khỏi bụi bẩn, thú nuôi và những mối nguy hại tiềm tàng khác. 

Sắp xếp khoa học và thăm sách định kỳ

• Phân loại và xếp sách : Việc phân loại và sắp xếp sách có trật tự giúp độc giả dễ dàng tìm kiếm khi cần cũng như tạo được độ thẩm mỹ cho kệ sách. Phân loại sách theo thể loại, khổ sách hay màu sắc đều là những phương án có thể cân nhắc, tùy vào sở thích của chủ nhân. Không xếp sách quá chật hay bị đè quá nặng, tránh trầy xước khi rút sách.

• kiểm tra sách định kỳ: Là một người chơi sách chuyên nghiệp, bạn nhất định phải dành thời gian cho bộ sưu tập của mình. Việc thường xuyên thăm sách để kiểm tra những dấu hiệu của nấm, mối sẽ giúp bạn tránh được nhiều vấn đề đáng tiếc xảy ra cũng như chủ động xử trí kịp thời. 

Cách xử lý khi sách bị ẩm mốc, mối mọt, ố vàng

Dưới điều kiện thời tiết nóng ẩm như tại Việt Nam, những vấn đề phổ biến mà hầu hết mọi độc giả đều phải đối diện khi xây dựng tủ sách cá nhân đó là tình trạng ẩm mốc, mối mọt hay cách xử lý sách bị ố vàng. Nếu bạn vẫn chưa biết cách để giải quyết dứt điểm và hiệu quả các vấn đề trên, thì hãy cùng Momo Bookstore tham khảo những phương pháp sau đây.

Mẹo xử lý sách bị ố vàng

• Dùng dung dịch oxy già : Áp dụng cho giấy có độ dày tương đối, không quá mỏng. Đầu tiên sẽ pha loãng oxy già với nước theo tỷ lệ 1:1, tiếp theo dùng tăm bông thấm dung dịch và chấm nhẹ lên vết ố, sau đó để sách khô tự nhiên ở không gian thoáng mát.

• Sử dụng baking soda : Với cách này, đầu tiên sẽ đặt giấy thấm lên hai mặt của trang sách bị ố, sau đó rắc lên một ít bột tẩy khô hoặc baking soda lên vết ố. Đậy sách vào một hộp kín khí trong 24 giờ, cuối cùng là lau nhẹ lớp bột bằng bàn chải mềm hoặc một cái khăn khô. Lưu ý không chà xát quá mạnh kẻo rách sách.

Làm thế nào để chống mối mọt

• Phơi sách dưới bóng râm : Một mọt khá nhạy cảm với nhiệt độ và ánh sáng mặt trời, do vậy, việc phơi sách dưới nắng nhẹ (buổi sáng) hoặc bóng râm có thể diệt được mối mọt. Cũng tránh để sách dưới nắng quá gắt vì nhiệt độ cao có thể làm giòn giấy và ảnh hưởng đến mực in.

• Đông lạnh sách : Bỏ sách vào một túi zip kín để chống ẩm sau đó đông lạnh trong ngăn đá tủ lạnh từ 1-2 ngày cũng là một phương pháp chống mối mọt hiệu quả.

• Sử dụng long não để phòng tránh : Nếu tình trạng mối mọt diễn ra dai dẳng trên nhiều cuốn sách, bạn có thể cân nhắc dùng túi long não hay băng phiến để ở tủ sách, điều này ngăn chặn đáng kể sự sinh sôi và hoành hành của mối mọt.

Giải quyết vấn đề nấm mốc ở sách

• Dùng cồn isopropyl để diệt nấm mốc : Sử dụng một miếng vải mềm hoặc tăm bông để thấm cồn (70–90%), lau nhẹ lên bề mặt bị mốc. Chỉ chấm một lượng cồn vừa đủ, tránh tình trạng ướt giấy làm ẩm sách. 

• Dùng túi silica gel hay máy hút ẩm để kiểm soát độ ẩm : Nấm mốc phát triển mạnh ở độ ẩm trên 60%, đảm bảo dưới mức này sẽ tránh sự sinh sôi của bào tử nấm, ngăn chặn tình trạng sách bị mốc.

Nhờ đến các chuyên gia phục chế sách

• Giúp đưa ra góc nhìn chuyên môn về hư hại của sách : Kinh nghiệm của những nhà phục chế sách lâu năm giúp bạn xác định đúng mức độ hư hại để từ đó đưa ra hướng xử lý hiệu quả nhất, đồng thời giúp tránh những rủi ro không đáng có khi thao tác lên sách. 

• Đặc biệt đối với các dòng sách xưa, các sách có giá trị cao : Khác với những cuốn sách mới xuất bản, những cuốn sách có tuổi đời hàng chục hay hàng trăm năm sẽ có cách xử lý đặc thù cũng như yêu cầu tay nghề cao từ chuyên gia. 

Ứng dụng công nghệ vào việc bảo quản sách

Với những độc giả có bộ sưu tập đồ sộ và quý hiếm, việc sử dụng công nghệ để quản lý sách là một lời khuyên đáng để cân nhắc giúp tránh tình trạng lạc và hỏng sách, nhất là với những nhà sưu tầm không có quá nhiều thời gian để chăm sóc tủ sách của mình

Nhiều ứng dụng hiện nay như Calibre, Libib, Goodreads kể cả Excel, cho phép người dùng lưu trữ đầy đủ thông tin về sách như nhà xuất bản, năm xuất bản hay vị trí cất giữ. Một cơ sở dữ như vậy tạo điều kiện cho sự kết nối giữa các độc giả trong cộng đồng sách, từ đó góp phần mở rộng văn hóa đọc tại Việt Nam.

Tạm Kết

Bảo quản sách đúng cách là một thói quen cần thiết, giúp độc giả bảo vệ những cuốn sách của mình tránh khỏi tác hại khôn lường của môi trường và thời gian. Một tủ sách hay một bộ sưu tập được bảo quản chuyên nghiệp sẽ đem lại cho chủ nhân của nó một sự tự hào cũng như sự ngưỡng mộ và sự tôn trọng đến từ những quan khách.

Với những dân chơi sách chuyên nghiệp hay những độc giả có sở thích trao đổi và mua bán những dòng sách xưa, sách có giá trị cao, việc đảm bảo được chất lượng và tình trạng sách quyết định rất lớn cho việc định giá trên thị trường.